De Opening van het academisch jaar wordt jaarlijks feestelijk gevierd in de Pieterskerk in Utrecht op de eerste maandag van het nieuwe academische jaar, meestal begin september. Elk jaar kiest een van de leerstoelgroepen een thema en verzorgt een inhoudelijk programma. De rector verwelkomt de nieuwe studenten en opent het nieuwe jaar, waarna een gastspreker een korte lezing verzorgt. Tijdens de viering zijn muziek en columns te horen van studenten en jonge onderzoekers.
2023: Ruimte voor betekenis
De Opening van maandag 4 september had als thema Ruimte voor betekenis, met als gastspreker Denker des Vaderlands Marjan Slob.Het is een hele zoektocht hoe je je als denkend en voelend mens staande houdt in het licht van de grote problemen van onze tijd. Twee bekende reacties - zelfhaat en zelfgenoegzaamheid - voldoen in ieder geval niet. Ze miskennen namelijk elk op eigen wijze de realiteit. En de realiteit moeten we juist dringend liefhebben. Marjan Slob belichtte wat deze oproep van ons vraagt, en hoe een humanistische universiteit daarbij kan helpen.Filosoof en onderzoeker aan de Universiteit voor Humanistiek Simon van der Weele sprak een column over de plaats van betekenis in het onderzoek dat hij en Femmianne Bredewold doen naar een betekenisvol leven voor mensen met een ernstige verstandelijke beperking, die niet in staat zijn uit te leggen hoe zij de wereld ervaren.
2022:Bridging the gap
De opening stond in het teken van het thema Bridging the gap, het dichten van kloven tussen mensen.De keynote werd verzorgd door Laurentien van Oranje. Vanuit haar ervaringen met mensen die gedupeerd zijn door de toeslagenaffaire gaf zij een nieuw perspectief op verbinding en gelijkwaardigheid. De openingsrede van rector Joke van Saane ging over luisteren enbereid zijn om de ander minstens zo serieus te nemen als onszelf. Ageeth Ouwehandgaf haar visie op de vijf uitgangspunten voor zorgzamer beleid naar aanleiding van het rapport Zorgzaam uit de crisis.Masterstudent Farach Winter sprak een column uit over het belang van taal om kloven te overbruggen.
2021:Waardevolle kennis
Het thema was ‘Waardevolle kennis’. Met als gasten Ingrid van Engelshoven, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, en Mardjan Seighali, de nieuwe voorzitter van het Humanistisch Verbond. Beiden vertelden welke waarde er voor hen schuilt in kennis en wetenschap. Van Engelshoven pleitte onder meer voor meerbescherming van de wetenschapper."Juist je eigen kennis ter discussie stellen getuigt van kracht. Maar iets wat je jaren geleden vermoedde of ontdekte, later juist weerleggen maakt ook kwetsbaar. Des te belangrijker is het dat we wetenschappers beschermen."Promovendus Kors Visscher en student Huib Pruymboom sloten af met een column.
2020: Erkennen en waarderen
Meer nadruk op kwaliteit in plaats van kwantiteit, meer oog voor verschil in kwaliteiten van universitair docenten en teamwerk, en een open verbinding naar de samenleving. In het landelijke project ‘Erkennen en Waarderen’ zoeken de samenwerkende universiteiten en onderzoeksinstellingen naar een nieuwe balans in het waarderen en stimuleren van medewerkers.Deze Opening van het Academisch jaar was het startsein voor een traject waarin dit belangrijke thema concreet vorm gaat krijgen op onze universiteit.
2019: Overdracht van rectoraat
De ambtsketting die prof.dr. Joke van Saane in ontvangst nam van vertrekkend rector Gerty Lensvelt-Mulders is dertig jaar geleden ontworpen door edelsmid Gijs Bakker en bestaat uit een vierkant en een cirkel, zij symboliseren ratio en emotie. Er zijn wetenschapsopvattingen die stellen dat beide onverenigbaar zijn. Wetenschap is objectief, emotie hoort er ver van te blijven. De vertrekkende en komende rector stonden stil bij de vraag hoe de Universiteit voor Humanistiek als levensbeschouwelijke universiteit toch beide op elkaar probeert te betrekken.
2018: Vorming in het onderwijs
“Onderwijs – dat wat voor de klas gebeurt – is geen staatstaak, maar een verantwoordelijkheid voor de hele samenleving”, aldus onderwijsminister Arie Slob op de Opening van het Academisch Jaar in 2018. De feestelijke bijeenkomst ging over het belang en de invulling van vorming in het onderwijs. Naast de minister spraken ook prof dr. Wiel Veugelers en prof dr. Doret de Ruyter, beiden hoogleraar Educatie, en masterstudente Daniëlle Drenth een column uit.
2017: Morele ruimte
Over de ontwikkeling van onze moraal.Gastspreker: de Brits-Amerikaanse filosoof Philip Kitcher: "Ik beschouw de ontwikkeling van onze moraal als een evolutionair project. Dat begon duizenden jaren geleden, en zal nooit afgelopen zijn. Iedereen moet zijn eigen weg hierin vinden. Je opleiding aan de universiteit kan je hierop voorbereiden."
Columns: Erwin Kamp, hoofd van de dienst humanistisch geestelijk verzorgers van de krijgsmacht, vertelde over moral injury, en masterstudente Emily Spekschoor over wat ze leerde van de humanistische canon.
2016: Optimisme en vergankelijkheid
Hoe gaan we om met onze sterfelijkheid?Gastspreker: Filosoof en hoogleraar Marc van den Bossche van de Vrije Universiteit in Brussel gaf een bespiegeling op ons begrip van tijd.
Columns: Masterstudente Sandra Schouwstra vertelde over haar onderzoek naar levensverhalen van dementerenden. Curator en kunstenares Nina Folkerma organiseerde de tentoonstelling Once in a lifetime.
2015: Rituelen: van natuur tot cultuur
Ook in onze geseculariseerde samenleving bestaat nog steeds de behoefte aan niet-talige vormen van geestelijke begeleiding. Een Opening in het teken van rituelen.
Gastspreker: Apenonderzoeker dr. Edwin van Leeuwen beschreef hoe het gebruik van rituele handelingen niet uniek is voor mensen, maar ook voorkomt bij mensapen.
Columns: Impressies van humanistische geestelijk begeleider Wouter Jongstra. Masterstudente Sophie Albers pleit voor onderzoek naar rituelen. Wetenschappers voelen zich doorgaans ongemakkelijk als ze ervaringen moeten duiden die niet in woorden te vangen zijn. Dat maakt het bestuderen van de betekenis van rituelen tot een lastige opgave. Maar wel een passende opgave voor de Universiteit voor Humanistiek.
2014: Lustrum opening
Gastspreker: Prof.dr. Trudy Dehue, hoogleraar Theorie en geschiedenis van de Psychologie van de Universiteit Groningen. Wetenschap máákt de werkelijkheid en mag zich daar meer van bewust zijn.
Columns: Docent drs. Ruud Meij en promovendus Thomas Kampen. Slotwoord van hoogleraar Joep Dohmen, die reageerde op het werk van Trudy Dehue.
2013: De patiënt centraal, Zorgethiek aan de Universiteit voor Humanistiek
Nederland Zorgland stelt in toenemende mate de patiënt centraal. Maar hoe doe je dat eigenlijk, als elke patiënt weer anders is, en ons zorgsysteem steeds ingewikkelder wordt?
Gastspreker: Prof.dr. Bart Berden, hoogleraar ziekenhuisbeleid aan Tilburg University en bestuursvoorzitter van het Elisabeth TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg.
Columns: Masterstudentes Zorgethiek en Beleid Sara Naghib en Jeannet van der Kamp.
